تاریخ پزشکی
طب در دوره ى هخامنشیان
در این دوره تربیت پزشکان در سه مرکز بزرگ ایران یعنى همدان، پرسپولیس و رى انجام مى گرفته و دروس پزشکى شامل علوم تجربى و نظرى بوده است. در این مراکز دانشجویان در سه رشته فارغ التحصیل مى شدند[1]:
- شفادهندگان روحانى: اساس کار درمانى آنها بر پایه روان درمانى بوده و عموما بیماران را با خواندن دعا و قطعات اوستا درمان مى کردند. این افراد را"منتر پزشک" مى نامیدند. فقط پیشوایان روحانى مى توانستند منتر پزشک باشند.
- ارور پزشک: پزشکانى بودند که به وسیله عصاره ى گیاهان و داروهاى گیاهى بیماران خویش را درمان مى کردند. پزشکان دیگر رشته ها نیز هنگام مداواى بیماران خود، با آنها مشورت مى کردند و این همکارى جزء لاینفک نظام پزشکى در ایران باستان و در میان پزشکان گروههاى مختلف بوده است.
- جراحان: آنها باید امتحانات سخت زیادى را پشت سر مى گذاشتند.
جراحان اعمالى از قبیل شکسته بندى، خارج کردن غده، رستمینه[2] و ... را انجام مى دادند و براى بیهوش کردن بیماران از گرد بنگ مخلوط با شراب بهره مى بردند. به این افراد" کارد پزشک" مى گفتند. هخامنشیان از عوامل فیزیکى (حرارت آفتاب، آتش، سرما) و شیمیایى (گیاهان و ادویه ها با اسانس قوى از جمله اسفند، آویشن، کندر، عود) براى ضدعفونى کردن بهره مى بردند.
داریوش هخامنشى به طب و طبابت اهمیت زیادى مى داده است. در این دوران کتاب اصلى پزشکان، کتاب زرتشت بوده و برخى از پزشکان دربار یونانى و مصرى بوده اند[3]. در زمان کوروش، دیگر پادشاه هخامنشى، وضع دارو و درمان سروسامان خوبى یافت. کوروش تمامى پزشکان مجرب را در یک مکان جمع کرد و مردم جهت معالجه به آنجا مراجعه مى کردند. لازم به ذکراست که کلیه خدمات پزشکى و دارویى در زمان کوروش رایگان بوده است.
اردشیر دوم سازمان منظمى براى پزشکان و جراحان تشکیل داد و دستمزد پزشکان براساس مقام و منزلت اجتماعى فرد مورد معالجه تعیین مى شد، بدین صورت که دستمزد پزشکان جهت معالجه ى روحانیون، کسبه و کشاورزان با هم متفاوت بود.
در مجموع در دوره ى هخامنشیان، به علت توّجه پادشاهان به علم، بستر مناسبى جهت پیشرفت و ارتقاى علم پزشکى فراهم شده بود و طبابت تحت قانون هاى خاصى انجام مى گرفت.[4]
[1] ( 2)- این طبقه بندى با طبقه بندى امروزى روانپزشک، متخصص داخلى و متخصص جراحى تطابق کامل دارد.
[2] ( 1)- سزارین
[3] ( 2)- هخامنشیان با وجود سیستم نسبتا پیشرفته پزشکى در ایران، مشاوران پزشکى از سایر نقاط دنیا نیز داشته اند. از جمله این افراد مى توان به دموکدس(Democedes ) اشاره کرد که ابتدا از اسراى یونانى بود و توانسته بود مشکل قوزک پاى داریوش را درمان کند. پزشک دیگر کتزیاس(Ktezias ) بود که او نیز از اسراى جنگى بود و در دربار داریوش دوم و اردشیر دوم خدمت مى کرد.
[4] شمس اردکانى، محمد رضا، مرورى بر تاریخ و مبانى طب سنتى اسلام و ایران، 1جلد، صهباى دانش - تهران، چاپ: اول، 1389 ه.ش.
