انواع آبها (1)

آبها از حیث گوهر یکى هستند، لیکن بوسیله آمیزه‏ هاى خارجى و کیفیاتى که بر آن‏ها چیره مى ‏شود تغییر حالت مى‏ دهند. بهترین آبها آب چشمه‏ سار است لیکن نه هر چشمه ‏سارى. بهترین آب در چشمه ‏هائى است که از خاک آزاد (خالص) مى‏ جوشد و آن خاک بوسیله کیفیات و هیئت ‏هاى بیگانه دربرگرفته نشده است. بعد از این نوع چشمه ‏ها، چشمه‏ اى که از سنگ بیرون مى ‏آید و از زمین هیچ تعفنى به آن سرایت نمى‏ کند قرار دارد. لیکن آب خاک آزاد بهتر از آب برآمده از سنگ است. اصطلاح چشمه ‏سار آزاد شامل همه چشمه‏ هاى تشکیل شده از خاک آزاد نمى ‏شود؛ شرط لازم این است که آب جارى باشد، تابش خورشید به آن برسد و بادها بر آن بوزند. در چنین حالتى است که آب جارى مطلوب‏ تر از آب سرچشمه است. لیکن سر باز بودن آب راکد مطلوب نیست و بهتر است چنین آبى درونى و پوشیده باشد.

بدان هر آبى که بسترش گلى است بهتر از آبى است که بر بستر سنگى روان است، زیرا گل آب را تصفیه مى‏ کند و آمیزه‏ هاى بیگانه را از آن مى ‏گیرد و این کار در بسترهاى سنگى عملى نیست. لیکن بستر گلى موقعى از بستر سنگى بهتر است که خاک بستر از گل سیاه و از نوع شوره ‏زار نباشد؛ شرط این است که خاک آزاد باشد.

اگر جریان آب شدید و مقدار آن زیاد باشد آمیزه ‏هائى را که مقدارشان کمتر است هم‏ مزاج خود مى ‏سازد.بهترین آب در بین آب هاى جارى آبى است که به سمت خاور در جریان است و بهتر از آن، موقعى است که آب بسوى مشرق تابستانى مى ‏رود. چنین آبى هر قدر از منشاء دور شود بهتر مى‏ گردد. بعد از آن، بهترین آب آن است که به سمت شمال جریان دارد. آبى که به سوى مغرب و جنوب در حرکت است نامطلوب است و نامطلوب ‏تر از آن موقعى است که باد جنوب بر آن بوزد.آبى که از نقاط مرتفع به نواحى پائین سرازیر است و داراى صفات نیک یاد شده است بهترین آب روى زمین مى‏ باشد. چنین آبى با آن صفات چنان گواراست که گوئى مزه شیرین دارد و اگر آن را با شراب بیامیزى شراب را بمقدار بسیار کم در خود مى ‏پذیرد. این آب سبک ‏وزن است؛ در زمستان بعلت نفوذ سرما، سرد و در تابستان بر اثر نفوذ حرارت گرم است؛ هیچ طعم و بوئى بر آن غالب نیست؛ در سرازیر شدن پرشتاب است؛ زودپز و زود حل ‏کننده است.در اکثر حالات آب سبک از آب سنگین‏ بهتر است. براى سنجش آبها دو راه وجود دارد: یکى بوسیله پیمانه و دیگر اینکه دو تکه پارچه و پنبه را که وزن برابر دارند در دو آب جداگانه فرومی برند تا کاملا خیس شوند. این دو قطعه ‏ى خیس شده را چنان مى‏ فشارند که دیگر آبى پس ندهند، آنگاه هر دو قطعه را مجددا وزن مى‏ کنند قطعه سبک‏تر بهتر است.

آب ناگوارا بوسیله تبخیر و تقطیر مطلوب مى‏ گردد. اگر عمل تبخیر و تقطیر ممکن نشد باید آن را جوشاند.

دانایان مى ‏دانند که آب جوشیده کم‏ بادتر است (داراى هواى کمتر است) و زودتر سرازیر مى ‏شود (گواراتر است) ولى طبیبان مبتدى برآنند که اگر آب جوشیده شد لطیفش متصاعد مى ‏شود و غلیظش‏جاى مى ‏ماند و اگر آبى غلیظ باشد و لطیفش رفت نبایدبه گوارائى آن امیدوار بود. ولى باید بدانى که آب تا موقعى که آب است تمام اجزایش در لطافت و غلظت همانند و برابرند، زیرا آب جسمى است بسیط و ترکیب نیافته. عوارضى که آب را غلیظ مى ‏گردانند از دو عامل منشاء مى‏ گیرند:یکى تاثیر حالت سرماى شدید بر آب است که آن را غلیظ و متراکم مى ‏گرداند.

و دیگر اجزاى بسیار ریز و خرد زیرزمینى است که با آب آمیخته و سبب غلظت آن گشته است، زیرا ذرات خاکى از آنجا که بسیار ریز و کم حجمند نمى ‏توانند التصاق اجزاى آب را بشکافند، و از آن جدا شوند و ته ‏نشین گردند و ناگزیر معلق مى ‏مانند و با گوهر آب هم آغوش مى ‏شوند و آن را غلیظ مى‏ گردانند.

اگر آب را بجوشانیم، از طرفى غلظتى را که بر اثر سرما دریافت کرده است از خود مى ‏راند و از سوى دیگر در اجزاى آن‏چنان تخلخلى روى مى‏ دهد که هیئت آن بسیار رقیق ‏تر مى ‏شود و التصاق اجزاى آن از هم مى ‏پاشد و آنگاه ذرات غلظت بخش خاکى که در آن محبوس هستند از قید تراکم رهائى مى ‏یابند و آزادانه سرازیر و ته ‏نشین مى ‏گردند.

وقتى این ذرات ته ‏نشین شدند، آبى سره و نزدیک به همان عنصر ساده باقى مى ‏ماند.

آنچه در ضمن تبخیر بر اثر جوشاندن، از آب جدا مى‏ شود با آنچه باقیمانده است هم جنس است و از او دور نگشته است، زیرا آبى که از آمیزه‏ هاى بیگانه رهائى مى ‏یابد، اجزاى باقى ‏مانده ‏اش در لطافت هم‏آهنگ و قسمت بالارو بر بخش باقى ‏مانده برترى ندارد.

پس جوشاندن آب بواسطه اینکه تاثیر غلظت سردى را مى ‏راند و آمیزه ‏هاى خاکى را ته ‏نشست مى‏ دهد موجب مى‏ گردد لطافت آن باقى بماند و از غلظت رهائى یابد. بگذار دلیلى بیاوریم:

آب غلیظ را مدت زیادى بحال خود بگذار، مى ‏بینى که در این مدت، مقدار قابل توجهى از آن ته ‏نشین نشده است. لیکن اگر آن را بجوشانى افزایش مقدار ته ‏نشست را فورا مى‏ بینى و درمى ‏یابى که علت این پالایش جوشاندن است و این رقت و صفا و سبک بارى بر اثر جوشیدن تحقق یافته است.

بگذار نمونه‏ هائى از آب خوب و بد را ذکر کنیم: مگر ندیده‏ اى که اگر از آب دره‏ هاى بزرگ مانند رود جیحون و بخصوص در قسمت‏هاى پایین آن مشتى برداریم‏این آب نخست بسیار تیره است ولى خیلى زود یکباره صاف و روشن مى‏ شود و اگر بخواهیم براى بار دوم آن را بپالائیم ته ‏نشین قابل توجهى از آن ایجاد نمى ‏شود. 

برخى از مردم در ستودن آب نیل مبالغه مى ‏کنند. آب نیل گویا به چهار دلیل بر آبهاى دیگر برترى دارد یعنى به دلایل: دورى سرچشمه، خوبى مسیر، حرکت آب از جنوب به شمال و لطیف ‏کننده ‏هاى آب که به آن مى ‏ریزند. برخاب زیاد آن را نیز خصوصیت موثر دیگرى در این زمینه بحساب آورده‏ اند، لیکن باید دانست که رودخانه‏ هاى دیگرى نیز وجود دارند که از لحاظ برخاب با رودخانه نیل برابرند.

لیکن آبهاى ناگوار (نامطلوب) را اگر هر روز از ظرفى به ظرف دیگر بریزى و با این روش آن را بپالائى، هر روز ته ‏نشست مجددى مى‏ دهد و ذرات آن بکلى از بین نمى ‏رود. لیکن در این عمل ته ‏نشست در این آب بسیار سریع انجام مى ‏گیرد و آب هرگز چنانکه باید روشن و بدون چربى جدا و ته‏ نشین مى‏ گردند و این جدا شدن از غلظت به آن آسانى میسر نیست.همان طور که گفتیم جوشاندن آب گوهر آن را لطافت مى ‏بخشد. برهم زدن آن نیز وسیله ‏اى است در درجه دوم که این لطافت را ایجاد مى ‏کند.

ادامه دارد....