پیران چگونه باید غذا بخورند؟
از منظر طب قدیم، پیر یا شیخ به کسی می گویند که در سن شصت سالگی و بعد از آن باشد.
مطالب زیر مطالبی عمومی و کلی است که جناب بوعلی سعی دارد آن ها را مکتوب کرده و در یکجا جمع کند لکن این موارد کلی در افراد مختلف، متفاوت می شود. فلذا مشورت با طبیب را حتما باید درنظر گرفت.
دستور غذائى پیران
تغذیه سالخوردگان باید بفواصل کم انجام گیرد و هر وعده غذائى در دوبار یا سه بار بحسب هضم و نیرو و یا ناتوانى دستگاه گوارش انجام گیرد. پیران باید در ساعت سه نانبرشته خوب با عسل بخورند، در ساعت هفت، بعد از استحمام چیزى تناول کنند که شکم را نرم نگهدارد- این مواد را بعدا ذکر خواهیم کرد-، بعد نزدیک شب خوراک خوب و مغذى بخورند. اگر شخص سالخورده نیرومند باشد کمى بیشتر غذا بخورد. اشخاص پیر نباید هیچ غذاى غلیظى را که سودا و بلغم مى آورد بخورند و همچنین نباید خوراک تند مزه خشکى آور نظیر آبکامه و ادویه را- مگر به توصیه طبیب و بقصد مداوا- بخورند. اگر غذاهاى سودائى و بلغم آور مانند مواد شورطعم، بادمجان، گوشت خشکیده، گوشت شکار، گوشت ماهى سفت، هندوانه و خیار چنبر خوردند و یا اگر غذاهاى خشکى آور نظیر آبکامه، ماهى هاى ریز نمک زده و قهوه میل کردند باید با تناول غذاهاى مخالف آنها تداوى شوند و اگر معلوم گردید که در آنها مواد زائدى گرد آمده است باید مواد ملین بکار ببرند. وقتى از مواد دفعى پاک شدند باید مواد رطوبتبخش را غذاى خود سازند. گاهى نیز اتفاق مى افتد که باید باز همراه غذاى شان مواد ملین بخورند، چنانکه بعدا آن را شرح خواهیم داد.
شیر براى سالخوردگان خوب است بشرطى که از نوشیدنش لذت ببرند، بعد از نوشیدن آن در اطراف کبد و یا شکم کشیدگى رخ ندهد، جسمشان به خارش نیفتد و دردى احساس نکنند. شیر هم غذاست و هم رطوبت بخش. بهترین شیر، شیر بز و ماچه خر است. ویژگى شیر ماچه خر در آن است که زیاد پنیر نمى شود و بویژه اگر بانمک و انگبین باشد بسرعت سرازیر (سهل الهضم است و زود از معده مى گذرد) مى گردد. چراگاه حیوان شیرده را نیز نباید از نظر دور داشت. گیاهى را که حیوان مى خورد نباید گس یا تندمزه یا ترش و یا بسیار شور طعم باشد.
گیاهان و میوه هائى را که سالخوردگان باید تناول کنند، نظیر سلق، کرفس و اندکى گندنا (تره)، بهتر است که بوسیله مر خوشبو شود و با زیت همراه باشد. این مواد را بهتر است قبل از غذا بخورند تا به مزاجشان لینت دهند. اگر در وعدههاى غذا «سیر» بخورند و به آن عادت کرده باشند سودمند است. زنجبیل پرورده (مربا) براى پیران بد نیست و همچنین اکثر پروردههاى گرم موافق مزاج پیران است ولى بمقدارى که هضم شوند و حرارت دهند نه بمقدارى که بدن را خشک گردانند. غذاى پیران باید رطوبت بخش باشد که هضم و گرمى را ببدن بدهد و بدن بخشگى نگراید. میوههائى که با مزاج پیران موافق است و شکم آنها را نرم مى کند عبارتند از انجیر و آلو در تابستان و انجیر خشک پخته شده در آب انگبین در فصل زمستان. این میوه ها باید قبل از غذا تناول شوند تا معده را نرمى دهند. لبلاب آبپز و بو داده و خوشبو (بوسیله مر خوشبو شده باشد) و زیت گرفته و ریشه بسپایک اگر با شورباى مرغ یا در شورباى سلق و یا در شورباى کلم (گل کلم) باشد براى پیران سودمند است.اگر شکم پیران یک روز در میان کار کرد نیازى به مسهل و ماده لغزنده ندارند. اگر یک روز کار کرد و دو روز کار نکرد لبلاب و آب کلم و مغز هرطمان با عصاره جو و یا به اندازه یک یا دو و آخر سر سه گردو، انگم درخت بنه (سقز)کافى است که معده را نرمش دهد و درون را بدون درد پاک سازد. همچنین براى نرمش دادن شکم مقدارى از مغز هرطمان را با ده چندان انجیر خشک ترکیب کنند، باندازه یک جوزه (در حدود یک لیوان) آن لینت آور است.
پیران را مى توان با روغن اماله کرد. روغن بویژه اگر روغن زیتون صاف شده باشد ضمن اینکه مدفوع را بیرون مى آورد، اندرون را نرم مى گرداند. پیران را نباید اماله گرم داد، زیرا رودههاى آنها خشک مى گردد. به هرحال اگر شکم پیران چند روزى کار نکرد اماله تر و روغنى بهترین چاره است. همچنین براى لینت شکم پیران داروهاى ملین مخصوص آنها وجود دارد که در اقرابادین ذکر مى کنیم. بیرون راندن مواد دفعى نوپیران و پیران حتى المقدور نباید بوسیله رگ زدن انجام گیرد. براى آنان اسهال به اعتدال از هر روشى بهتر است.
