بیمارى‏ هاى کودکان و مداواى آن‏ها

در معالجه بیمارى کودک قبل از هر چیز باید از تندرستى زن شیرده اطمینان حاصل کرد، مثلا اگر دایه به امتلاء خون گرفتار باشد، چاره آن فصد (رگ‏زنى) و حجامت است، اگر فشار بلغم داشته باشد باید بلغم وى را بیرون داد. اگر نیاز بدان باشد که طبیعت را در وى حبس و یا آزاد کرد، یا بخار را از سرش دور ساخت و یا اندام تنفسى وى به مداوا احتیاج داشت و یا سرانجام مزاج شیردهنده بد شده باشد، باید با داروها و معالجات مناسب آنها را برطرف کرد. اگر معالجه وى در جهت رفع بیمارى و کسالت از راه ایجاد اسهال باشد یا واقعا شیردهنده اسهال شدید داشته باشد و یا معالجه ‏اش بوسیله استفراغ از طریق دهان انجام مى‏ گیرد و یا خودش به استفراغ دچار شده باشد، بهتر است در این روزهاى بیمارى کار شیر دادن را کنار بگذارد و کس دیگرى بجاى وى این کار را به عهده گیرد.

بگذار اکنون بیمارى‏ هاى جزئى اطفال را بیان کنیم:

1- ورم‏ هائى که هنگام روئیدن دندان‏ ها در لثه پدید مى‏ آیند.

2- ورم ‏ها و ترنجیدگى در وترهاى اطراف گونه طفل‏. اگر این حالت روى‏ آور باشد باید محل ورم و ترنجیدگى را به ملایمت با انگشت مالش داد و چربى‏ هائى را که در بحث رویش دندان‏ ها ذکر شد بر آن مالید. برخى پنداشته ‏اند که در این حالت مضمضمه انگبین مخلوط با بابونه، یا عسل و سقز تازه از درخت آمده خوب است. همچنین بابونه و شبت را در آب مى‏ جوشانند و از آن بر سر مى ‏ریزند و افشره بابونه و شبت را بر سر مى ‏نهند.

3- بچه ‏ها عموما و در هنگام دندان درآوردن خصوصا به نوعى اسهال دچار مى ‏شوند.

برخى این حالت اسهالى را چنین تشخیص داده ‏اند که در لثه کودک چرکى پیدا مى ‏شود که طفل آن را همراه شیر فرومى‏ برد و این چرک که از مواد زائد شور طعم است سبب اسهال وى مى‏ گردد. شاید این نظر درست نباشد و دلیل فقط همین باشد که طبیعت بسیار سرگرم آفرینش دندان ‏هاست و چنانکه شاید و باید به کار هضم طبیعى نمى ‏پردازد و یا اینکه دردهائى به طفل‏ روى آورده است که مانع عمل هضم در بدن ناتوان وى مى‏ گردد. اگر حالت اسهال خفیف و کم باشد ایرادى ندارد، لیکن اگر زیاد و بحد افراط بود باید شکم بچه را در تخم گل سورى یا تخم کرفس و یا رازیانه رومى و یا زیره پیچید و یا ضماد زیره و گل سورى را که با سرکه آمیخته است بر شکمش نهاد و یا اینکه گاو رس را با کمى سرکه پخت و بر آن نهاد.

اگر این ضمادها فایده ‏اى نبخشند، به اندازه یک ششم درهم پنیر مایه شکنبه بزغاله را همراه آب سرد به بچه مى‏ خورانند. ولى در آن روز باید طفل را از شیر خوردن بازداشت، زیرا ممکن است شیر در معده‏ اش پنیر شود. بجاى شیر باید غذائى داد که کار شیر را انجام مى‏ دهد، مانند زرده تخم‏ مرغ نیم‏پز و مغز نان آب‏پز، و قاووت آب‏پز.

4- شکم کودک بند مى‏ آید و از دفع مدفوع بازمى‏ ماند. در این حالت باید از فضله موش یا عسل سفت، یا عسل همراه پونه و یا ریشه سوسن کبود (زنبق کبود) خام یا سوخته شیاف درست کرد و در معقد کودک شیاف کرد. یا اینکه کمى عسل یا باندازه یکدانه نخود سقز درخت بن را به وى خورانید و شکمش را به آهستگى با زیت اندود و یا نافش را با زهره گاو و بخور مریم مالش داد.

5- گاهى در لثه طفل احساس سوزش مى ‏شود. چاره این است که لثه را با روغن و موم مالش دهند. گوشت شور و گندیده نیز براى این کار مفید است.

6- ممکن است در بچه‏ ها، بویژه در موقع رویش دندان‏ ها ترنجیدگى پیدا شود. علت آن غالبا از سوء هضم و ناتوان شدن زیاد پى‏ هاست. این تشنج بیشتر در کودکانى دیده مى ‏شود که بدن بزرگ و مرطوب دارند. داروى این تشنج، روغن ریشه سوسن کبود و یا روغن مهک (سوس، شیرین‏ بیان) و یا روغن خیرى (شب‏بوى زرد) و یا روغن حناست.

7- بیمارى کزاز- چاره این بیمارى قثاء حمار (خیار شنبر، فلوس) آب‏پز یا روغن بنفشه و قثاء حمار است.

8- اگر کودک بر اثر تب یا اسهال شدید یبوست پیدا کرد و در تعاقب آن ترنجیدگى (تشنج) روى داد باید مفاصل او را کم‏ کم با مالیدن روغن بنفشه و یا روغن بنفشه همراه کمى موم پالائید، بعرق کردن وادارش کرد و بدفعات مکرر بر مغز او زیت و روغن بنفشه و غیره افشاند. چاره کزاز خشک نیز همین است.

9- اگر کودک به سرفه و زکام دچار شد، باید آب گرم بر سرش پاشید و زبانش را با انگبین اندود و بوسیله انگشت بر بیخ زبانش فشار وارد ساخت تا بلغم ‏ها را قى کند و بهبودى یابد. یا اینکه انگم درخت ارژن (صمغ عربى)، کتیرا، به دانه، رب سوس و فانید (شیره نیشکر) را هر روز با شیر به طفل داد.

10- ممکن است طفل به تنگ نفسى دچار آید. براى علاج آن باید بیخ گوش ها و بیخ دندان وى به زیت اندوده شود و طفل باید قى کند و اگر زبانش را بفشارند بسیار سودمند است.

در دهان وى آب گرم را قطره قطره مى‏ ریزند و باید چیزى از آمیزه بزرقطونا (اسپرزه) با انگبین را بلیسد.

11- بسیار اتفاق مى‏ افتد که کودکان شیر فروبرده را پس مى ‏دهند یعنى استفراغ مى ‏کنند. در بچه شیرخوار، غشاى داخل دهان و زبان چنان نازک است که تحمل ساییدن چیز نرم را ندارد تا چه رسد به بیرون آمدن مایع شیر از دهان. طفل از این بازآوردن آزار زیاد مى ‏بیند. بدترین بازآورده ‏ها آن است که برنگ سیاه زغال درآید و آن کشنده است. اگر ماده بازآمده سفید یا سرخ باشد سالم ‏تر است. باید این حالت بوسیله بازدارنده ‏هاى استفراغ که در کتاب جزئى آمده است مداوا شود. شاید تداوى بوسیله بنفشه کوبیده یا بنفشه مخلوط باورد (گل محمدى) و کمى زعفران و یا بوسیله خرنوب انجام پذیرد و یا اینکه افشره کاهو و تاجریزى و بکمون را باید بکار برد.

اگر حالت کودک از آن هم سخت‏ تر باشد، ریشه کوبیده مهک (سوس، شیرین‏بیان) درمان آن است. اگر مر و مازوج و پوست کندر را بسیار ریز بکوبیم و با عسل بیامیزیم، این مخلوط دواى بازآوردن و جوش‏هاى لثه بچه است. رب توت ترش و رب غوره هم براى این کار مفید هستند. و شاید اگر بچه را با شربت انگبین و یا آب انگبین بشوئیم و چیزى از خشکنده ‏هاى مذکور را استعمال کنیم کودک به حال خود برگردد. در صورتى که به داروى قوى‏تر نیاز باشد، از رگ و پوست و گل انار و سماق از هرکدام به مقدار شش درهم و مازوج بمقدار چهار درهم و شبت باندازه دو درهم را باهم مى‏ کوبند، مى ‏بیزند و مى ‏پاشند.

12- گاهى اتفاق مى‏ افتد که از گوش بچه، ماده مرطوبى مى ‏تراود و این نشانه آن است که تن وى و بویژه مغزش بسیار تر است. در این حالت باید پشمى را در انگبین فروبرد و مقدارى کات یا زعفران و یا کمى بورک به آن اضافه کرد و در گوش کودک گذاشت. یا اینکه فقط پشم را در آب مازوج باضافه کمى زعفران خیس کرد و در گوش کودک نهاد.

13- اگر کودک به گوش دردى که از باد و یا از رطوبت ناشى مى ‏شود دچار شد علاجش یکى از داروهاى زیر است: حضض، مرزه کوهى، نمک تبرزد، عدس، مر، دانه شرنگ، سرو کوهى. و باید آن را در روغن جوشاند و در گوش چکاند.

14- اگر در مغز کودک ورم گرم که آن را عطاس مى ‏نامند پیدا شد که ممکن است درد آن بیشتر بچشم و گلو برسد و رنگ صورت زرد شود، در معالجه آن باید کوشید که مغز کودک به سردى گراید و تر شود. داروى این درد پوسته خیار و کدو، آب تاجریزى و بویژه افشره بقله الحمقاء (خرفه) و روغن ورد (گل سورى) بهمراه کمى سرکه و زرده تخم‏ مرغ با روغن ورد است. هرچه از این قبیل باشد حال بچه را بهتر مى‏ کند.

15- اگر در سر کودک آب پیدا شد، چاره آن را در بیمارهاى سر ذکر کرده ‏ایم و اگر چشم هایش ورم کرد، بر آن حضض و شیر مى‏ مالند و بعد بوسیله جوشانده بابونه و آب ریحان کوهى مى‏ شویند. اگر بر اثر گریه زیاد، لکه سفیدى در چشم پیدا شد، درمان آن افشره تاجریزى است و اگر پلک چشم کودک بر اثر گریه جوش زد و سرخ شد (گل مژه پیدا کرد)، چاره آن افشره تاجریزى است. ادامه دارد.......