دستور اول:
باید بسیار مراقب بود که در اوان انتقال کودک به مرحله خردسالى، اخلاق و رفتار وى پسندیده و معتدل گردد. براى این منظور نباید کارى کرد که کودک به خشم زیاد، ترس زیاد، اندوه و شب بیدارى زیاد برخورد کند و یا دچار شود. هرچه را طفل آرزو کرد باید زود برآورده شود و از هر چیز نفرت داشت از وى دور گردد. در این دستور دو نفع وجود دارد:
از آنجا که وجود دارد در بدن موجود یکى از حالات غیر طبیعى و عارضى است، ابتدا بطور کلى درباره عوامل درد سخن مى گوئیم:
مى گوئیم، درد احساس منفیات است و عوامل آن منحصرا دو نوع است: نوعى از آن مزاج را بطور آنى دگرگون مى سازد و آن انواع مختلف سوء مزاج است، و نوع دیگر پیوستگى را جدائى مى اندازد.
منظور از انواع سوء مزاج مختلف آن است که گوهر اندام خود داراى مزاجى است، وقتى مزاج بیگانه اى بر آن وارد مى شود که مخالف مزاج گوهرى است، اندام بوسیله این مزاج روى آور یا گرمتر از حالت قبلى مى گردد و یا به سوى سردى مى گراید. از این جهت نیروى احساس کننده، از این مهمان ناخوانده رنج مى بیند، چه وقتى دو ضد بهم مى رسند نتیجه نامطلوبى حاصل مى گردد.
اگر گرماى آفتاب زیاد باشد و کسى که در برابر آفتاب قرار دارد در جنبش و مخصوصا جنبش سخت و دشوار مثلا در حال دوندگى و هروله کردن باشد، از فوائد زیر برخوردار خواهد بود:
در این وضع، مواد زائد شدیدا از بین مى روند، اندام باد کرده بعرق کردن وادار مى شود، آماس حاصل از زیادى گوشت به تحلیل مى رود، آماس استسقائى فرومیشیند، آفتاب خورى براى ربو مطلوب و براى انتصاب نفس (ارتوپنه) مفید است، سردرد مزمن را از بین مى برد و به مغزى که مزاجش سرد است نیرو مى بخشد.
این عوامل نیز زیادند بقرار زیر:
جنبش، شب زنده دارى، تخلیه زیاد، جماع، کمى غذا و غذاى خشک، داروهاى خشکى دهنده، حرکات نفسانى از هر نوع که بطور متوالى و بحد افراط باشد، تماس با خشکى دهنده ها، شستشو با آبهاى قبض کننده، سردى یخ کننده که نمى گذارد غذا به اندام برسد، چیزى که قبض مى آورد و موجب بند آمدن معبر غذا مى گردد، تماس با هر چیزى که بسیار گرم است و بر اثر آن تحلیل رفتن بیش از حد روى مى دهد، حتى شستشوى زیاد بدن که خشکى مى آورد.
عوامل رطوبت آور زیادند بقرار زیر:
آرامش، خواب، ماندگارى موادى که باید تخلیه شوند، تخلیه خلط خشکى افزا، پرخورى، غذاى رطوبت بخش، داروى رطوبت بخش، تماس با مواد رطوبت بخش بویژه استحمام با شکم سیر، تماس با سردى دهنده ها که رطوبت را متوقف و جمع مى کنند، تماس با چیزهائى که گرمى لطیف مى دهند و رطوبت را بجریان مى اندازند.
سردى بخشندگان تن عبارتند از:
1- هرگونه جنبش مفرط، زیرا بر اثر افراط در جنبش حرارت غریزى تحلیل مى رود.
2- آرامش در حد افراط،. زیرا حرارت غریزى بر اثر افراط در آرامش خفه مى شود.
3- خوردن و نوشیدن بسیار بیشتر از حد لازم.
4- امساک در خوردن و نوشیدن.
5- غذاى سرد.
6- دواى سرد.
7- زیاده روى در برخورد با گرمى دهنده ها مانند هواى گرم، ضمادهاى گرم و آب گرم حمام.
8- تخلخل(گشادگی مسامات و منافذ بدن) زیاد در بدن که در حرارت غریزى ایجاد پریشانى مى کند.
9- برخورد طولانى و درازمدت با چیزهائى که بحد اعتدال گرمى مى بخشند، مانند اقامت زیاد در حمام.
جهت اعتدال مزاج و پرورش صحیح و سالم نوزاد، علاوه بر شیر- که قبلا درباره آن بحث شد- مراعات دو نکته بسیار مهم دیگر نیز ضرورى است:
یکى از آن دو نکته جنبانیدن نوزاد به آهستگى و ملایمت و دیگرى موسیقى و آوازى است که عادتا براى خوابانیدن نوزاد مى خوانند. نوزاد بهر نسبتى که براى جنبانیدن و گوش دادن به موسیقى آمادگى بیشترى پیدا کند، تن و روانش براى ورزش هاى بدنى و روانى آمادگى بیشترى مىیابد.
زلال ترین آب براى مزاج هاى معتدل آبى است که بطور طبیعى بحد اعتدال سرد باشد و یا بوسیله یخ و بطور غیر مستقیم- بویژه اگر یخ بد و ناپاکیزه باشد- سرد شده باشد. حتى اگر یخ پاک و خوب باشد صلاح نیست که آن را در داخل نوشیدنى بیاندازند، زیرا آنچه بر اثر آب شدن یخ حاصل مىشود براى پى ها، اندام هاى تنفسى و درون بدن بطور عمومى زیان بخش است و بجز اندام هاى بسیار خوندار (خونگرم)، اندامهاى دیگر یخ را تحمل نمى کنند.
بهتر آن است که نخست بر پهلوى راست و بعد بر پهلوى چپ بخوابیم که این دستور طب و شریعت است. اگر نخست بر شکم بخوابیم حرارت غریزى متوقف، جمع و تکثیر مى شود و در هضم مددکار است. خواب بر پشت بسیار بد است و بیمارى هاى نامطلوبى مانند سکته و فالج و کابوس از آثار آن است زیرا مواد دفعى را به سوى عقب مى راند و این مواد راه و مجرا را که در جلو واقع و عبارت از سوراخ بینى و کام دهان است گم مى کنند.
تندرستان براى خوابشان باید برنامه داشته باشند. خواب باید به اعتدال باشد و وقت معین داشته باشد. در خواب نباید زیاده روى کنند. و از شب بیدارى هم پرهیز کنند زیرابی خوابى زیاد براى مغز زیان آور است و بر اثر آن تمام نیروها ناتوان مى گردند. بسیار اتفاق مى افتد کسى شب بیدارى مى کشد و خواب را از خود مى راند باین جهت که مى ترسد غش کند و بى نیرو شود.
خواب سنگین بهترین خواب است و خوابى است که بعد از سرازیر شدن خوراک از قسمت هاى بالائى شکم و آرامش گرفتن آثار بعدى یعنى باد و قرقر شکم است.
