شخص سردمزاجى که گرمى و ترى مزاجش باهم در اعتدال هستند باید بوسیله غذاهاى گرم که از لحاظ رطوبت و خشکى معتدل باشد و با اندودن جسم به روغن هاى گرمى بخش و معجونهاى بزرگ (کبار) حرارت بدن را برانگیزد و تخلیه هاى ویژه رطوبت و شست وشوهاى عرقدهنده و ورزش هاى مناسب حال انجام دهد.
چنین کسانى با وجود داشتن رطوبت معتدل باز نیاز به پیدایش رطوبت ها دارند تا جاى سردى را پر کند. اما کسانى که همراه سردى مزاج داراى خشکى مزاج نیز هستند چاره آنها همان چاره سالخوردگان است.
مى گوئیم: کسى که حرارت مزاجش از اعتدال دور شده است چنانچه خشکى و رطوبت تن وى معتدل باشد، معلوم مى شود که حرارت بمقدار کم از اعتدال خارج شده است نه بافراط که در آن صورت مزاج خشک مى شد. اگر گرمى مزاج با خشکى همراه باشد ممکن است مدت زیادى بحال خود بماند. اگر گرمى با رطوبت همراه باشد، دوام آن طول نمى کشد.
گاهى رطوبت بر حرارت چیره مى شود و آن را خاموش مى سازد و گاهى حرارت بر رطوبت غالب مى گردد و آن را مى خشکاند. اگر رطوبت بر حرارت چیره گردد صاحب مزاج در اواخر سالهاى جوانى به حالت سلامت برمی گردد و رطوبت و حرارتش برابر مى شوند؛ وقتى از جوانى گذشت و رو به سوى پیرى نهاد رطوبت غیر طبیعى زیاد مى شود و حرارت کاهش مى یابد.
مالش دادن سالخوردگان
مالش دادن پیران باید از حیث کمى و کیفى به اعتدال انجام گیرد. اندام هاى ناتوان و آبدان را هرگز نباید مالش دهند. اگر مالش دادن هر روز بدفعات صورت مى گیرد هربار باید با پارچه زبر و یا با دست برهنه انجام شود که براى آنها مفید است و از آفت وارد بر اندامها جلوگیرى مى کند. شست وشوى همراه مالش دادن براى آنان سودمند است.
ورزش پیران
در ورزش پیران باید اختلاف حالات جسمى و بیماری هائى را که عادتا بسراغ آنها مى آیند و عادت آنها را در ورزش کردن در نظر گرفت. اگر جسمشان در منتهاى اعتدال باشد
تمطى و خمیازه
تمطى (کش دادن- کشیدگى) اندامها موقعى روى مى دهد که مواد زائد در ماهیچه ها جمع شوند. باین جهت این حالت بعد از بیدار شدن از خواب روى مى دهد. اگر اخلاط جمع شده بیشتر باشند چندش و لرزش همراه دارد و اگر بازهم بیشتر باشند موجب تب مى گردد. خمیازه بخشى از تمطى است.
عارضه تمطى در ماهیچه هاى آرواره و استخوان سینه پیدا مى شود و خمیازه را بوجود مى آورد. روى آوردهاى خمیازه در اولین وهله براى تندرستان هیچ انگیزهاى ندارد. اگر خمیازه بى موقع و زیاد آید نامطلوب است و اگر در موقع هضم غذا آید مطلوب مى باشد زیرا براى راندن مواد زائد مددکار است.
گاهى سرما و غلظت و کمى تحلیل موجب خمیازه و تمطى مى گردند[1] و گاهى تمطى در بیدار شدن قبل از خواب کافى روى مى دهد، در این صورت عامل فشارندهاى براى عمل دفع است.
[1] ( 201)- نسخه انگلیسى:« گاهى اوقات خمیازه کشیدن و کشیدگى اندامها نتیجه ستبر شدن پوست و عدم تفرق ناشى از آن است».
عسل
عسل بخاری است که از زمین بالا رود و در فضا پخته گردد و شبنم مانند پرمایه است و فرود آید و بر برگ گل و غیره نشیند و انگبین بوجود آورد . گاهی انگبینی شود که ما آنرا عسل گوییم چنانکه در کوهساران قصران بدست می آید . و گاهی که شبنم بردرخت و سنگ نشیند گزانگبین پیدا است . گزانگبین آن قسمت از این شبنم بندآمده است که مردم می بینند و می چینند . اما آن قسمتی که بسیار لطیف و نادیدنی است قسمت و نصیب زنبور است که از عسل می سازد .به عقیده ام هر چند زنبور این شیره را برای خوراک خود برچیند و انبار می کند اما در ساختن عسل تاثیرات ویژه ای دارد . نوعی از عسل هست که تند مزه و سمی است .
امراض اطفال
1- گریۀ زیاد و بیخوابی
1) اکثراً علت درد جسمی مثل درد گوش، درد شکم و... که درمان آن بیماری خاص است.
2) گاه علت فساد شیر در معده است. در این حالت استفراغ و گرسنگی باعث بهتر شدن بیمار است. ضمناً شیری که با استفراغ خارج میشود فاسد است که درمان این حالت اصلاح شیر دایه است.
3) به علت محکم بستن قنداق است که درمان آن ماساژ بدن طفل با آب گرم است خصوصاً اگر مقداری زردچوبه در آب جوشانده و سپس از آن استفاده شود بهتر است.
اما درمان در بیخوابی و گریۀ زیاد:
مطالب زیر از کتاب قانون بوعلی سینا جلد2 گرفته شده است که در آن حکیم بوعلی سینا به بیان خواص مواد می پردازد
شیر ( لبن ) : گوهر شیر ترکیبی است از آبی و پنیری و چربی .در شیر گاو چربی زیاد است .شیر شتر بسیار رقیق و چربی و پنیری اش از شیر گاو کمتر است . شیر ماچه خر نیز رقیق و کم چربی است . شیر بز معتدل است ، شیر گوسفند پر مایه و چرب است . شیر گاو از شیر گوسفند چرب تر و پرمایه تر است .شیر بز پرمایه است . شیر مادیان همچون شیر شتر رقیق و آبکی است .
گزینش : بهترین شیر برای آدمی شیر پستان زن است . بهترین شیر نوشیدنی آن است که از پستان بمکند یا همینکه دوشیده شد بخورند –
شیر بسیار خوب آن است که رنگش بسیار سفید ، قوامش معتدل و قطره اش بر ناخن نلغزد و باقی بماند . حیوانی که شیر از او می دوشند از گیاه ارزنده و خوب چریده باشد . در شیر مزۀ مایل به ترشی و تلخی و تندی یا بوی بیگانه و گند حس نشود. باید شیر را همینکه دوشیدند بکار برند و نگذارند تغییر یابد . و نباید پنداشت هر حیوانی که مدت حاملگی اش از مدت بارداری زن بیشتر یا بسیار کمتر باشد شیرش خوب نیست . اما هرچه نزدیک به این مدت باشد مناسب تر است مانند شیر گاو که از سایر شیرها بهتر است .
مزاج :مواد آبکی شیر کم و چربی آن معتدل است و کمی گرایش به گرمی دارد .شیر ترش (ماست )سرد و خشک است .
بیماریهای اطفال
در بیماریهای کودک ابتدا باید به حال شیر و دایه نگریست تا اگر اشکال در آن است ابتدا دایه و شیر وی را اصلاح کرد و در درجۀ بعد به بچه توجه کرد.
1- صرع اطفال
اگر متواتر و پیدرپی واقع شود امالصبیان والاّ ریحالصبیان گویند.
علائم: بصورت ناگهانی بروز میکند، طفل بیهوش میشود و دستها و پاها منقبض میشود، چشمها از حالت طبیعی خارج شده، از دهان کف میآید. اگر حمله شدید باشد پس از به هوش آمدن، ناآرام است، گریه میکند و شیر نمیخورد. اما اگر حمله خفیف باشد، سریعاً به حالت اولیه باز میگردد.
علت آن: این بیماری در بچهها از بدو تولد تا سه سالگی و نهایتاً تا 5 سالگی بیشتر عارض میشود و اکثراً با رسیدن به سن بلوغ بهبود مییابد.
باسلام
تصاعد ابخره دارای علائمی هست که مختصرا ذکر می شود.
آب ریزش بینی، سردرد های بلغمی، ریزش مو، خارش سر( قسمت وسط و جلو بیشتر)، آب ریزش چشم، کم بینایی چشم، سیاهی دندان ها در قسمت زیرین، ترش کردن، آروغ زدن، سرگیجه های رطب، جوشهای در قسمت سر و صورت، و....
شاید مقداری از این علایم باهم و یا شاید هم مفرد پدیدار بشه اما معمولا طبیعت مدبره بدن که ذیل اراده ی الهی کار خودش انجام میده با چند علامت در طی یک مدت قابل توجه سعی در نشان دادن پیدایی مرض دارد.
سپاس مخصوص خدای حکیم و دانایی است که بر ما به واسطه ی الطاف بی حد و حصرش منت نهاد.
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
رساله فى شرح مومیائى کانى
تألیف نظام الدین احمد گیلانى
((فضل در صفت مومیائى کانى بقول محمّد بن زکریاء رازى حکیم علیم))
الحمد للّه ربّ العالمین و الصّلوة على محمّد و آله اجمعین و بعد مىگوید فقیر حقیر نظام الدّین احمد کیلانى بدانکه در ایّام افریدون جمعى متوجه شکار شدند در قریه از مضافات شیراز که آن قریه دارابجرد است نام آن رایان در آن صحرا پس گوسفند کوهى را تیر زدند و کوسفند از نظرشان غایب شد و بعد از آن یک هفته در کوه قریه مذکور کبش را یافتند تیر بر او آویخته بود تیر را از بدن او برآوردند و موضع تیر را ملاحظه نمودند مومیائى در آن موضع تیر یافتند که آن جراحت را چسپیده و بالتیام آورده و بسبب آن موضع تیر خوب شده و آزارى نداشت بس این خبر بملک افریدون رسانیدند و او
