کسى که مى خواهد بهداشت را رعایت کند نباید غذاهاى داروئى مانند سبزى (بقول) و میوه و نظایر آن را غذاى اصلى خود قرار دهد، زیرا غذاهاى نرم کننده خون را مى سوزانند، غذاهاى غلیظ بلغم آورند و تن را سنگین مى کنند.
بهترین غذاها براى تندرستى عبارتند از:
گوشت، بویژه گوشت بزغاله، گوساله کوچک و بره.
مقدار غذا بر قیاس عادت و نیرومندى غذا خورنده است. شخص تندرست باید آنقدر بخورد که احساس سنگینى نکند و اندام هاى سرازیرى اش کشیده نشوند، باد نکند و شکمش به قرقر نیفتد و غذا از پائین ببالا نیاید و دلش بهم نخورد و به اشتهاى سگى دچار نشود، اشتهایش بند نیاید، کند ذهن نگردد و به بى خوابى دچار نشود.
هر غذائى که طعمش دیر احساس شد بد و هر قدر دیر چش تر باشد بدتر است. اگر بر اثر غذا نبض به درشتى بزند و نفس کوتاه بیرون آید باید دانست که غذا از حد اعتدال پا فراتر نهاده است، زیرا اگر معده بیشتر از حالت لازم انباشته شود مزاحم حجاب حاجز مى شود و در نتیجه تنفس کوتاه و پى درپى مى آید. بر اثر این بى نظمى تنفس، نیاز قلب به نبض بیشتر مى شود و از آنجا نبض درشت مى زند و نیرو کاهش مى یابد.
غذاى چسبنده دیرتر از خوراک ناچسبنده فرومى رود (عبور مى کند). خیار پوست نکنده زودتر از خیار پوست کنده سرازیر مى گردد. نان سپوسدار از نان بى سپوس زود گذرتر است. کسى که از کار خسته شده است و عادت به خوراک لطیف دارد، چنانچه بعد ازگرسنگى غذاى غلیظى نظیر شیربرنج بخورد، خونش بجوش مى آید و مى شورد و نیاز به رگ زدن دارد، هرچند که از فصد قبلى وى مدت زیادى نگذشته باشد. همچنین اگر شخص خشمگینى این کار را بکند به همین درد گرفتار مى گردد.
اگر در تابستان، قبل از غذا میوه هاى تر از قبیل زردآلو، توت، خربزه، هلو و آلو بخورند براى مزاج نامناسب نیست و اگر بجاى آنها میوه هاى بهتر باشد چه بهتر. چون بخشى از این میوه ها آب خون را مى افزاید و این افشره و گوهر میوه، همانطور که در خارج بجوش مى آید در خون نیز همان حالت را دارد. در این صورت گرچه شاید مفید باشد لیکن درعین حال خون را براى تعفن آماده مى نمایند.
اکنون معالجه امتلاء معده از خوراک را بیان مى کنیم:
روى چنین غذائى که معده با آن انباشته شده است بهتر است که باندازه سه دانه نخود الوا (صبر زرد) تناول شود. یا نیم درهم الوا، نیم درهم سقز خانگى، یک دانگ بورک و بسیار بجاست که کمى افثیمون (افسنطین) استعمال گردد و چنانچه فایدهاى نبخشید، بخواب دراز پناه برد و یک روز تمام غذا نخورد.
کسانى که درون گرم و نیرومند دارند، اکثر بعد از خوردن غذاى غلیظ، غذا به بادهائى تبدیل مى شود که معده و اطراف آن را کشیدگى مى دهد و بیمارهائى که از کشیدگى معده و اطراف آن انتظار مى رود روى مى آورند.
کسى که معده اش تهى است چنانچه غذاى لطیف بخورد معده را سلامت نگهداشته است و اگر بلافاصله بعد از غذاى لطیف غذاى غلیظ فرودهد معده از آن متنفر است و آن را هضم نمى کند و تباه مى گردد، مگر اینکه در بین این دو غذا فاصله اى داده شود. اگر شخص بخواهد این فاصله را مراعات کند باید طعام غلیظ را اندک اندک وارد معده نماید و در این صورت معده بوسیله غذاى لطیف بند نمى آید. اگر مقدار غذا خیلى بیشتر از اندازه بود و معده را مالامال و سرشار کرد و یا بر اثر حرکت آنچه در معده است بهم زده شد و یا یک نوشیدنى معده را پریشان حال و مشوش گردانید باید هرچه زودتر قى کنند.
کسى که مى خواهد قبل از شروع به ورزش چیزى بخورد بهتر است نان خالى تناول کند، آنقدر که پیش از آغاز ورزش شروع به هضم کند. حرکت قبل از غذا خوردن باید تند و قوى و حرکت بعد از غذا نرم و آهسته صورت گیرد. حرکت نباید آنچنان باشد که اشتهاى تباه برانگیزد. براى اصلاح اشتهاى تباه که میل به تندمزگى و نفرت از شیرینى و چربى دارد، بهترین راه، قى کردن بوسیله موادى مانند سکنجبین و ترب پس از خوردن ماهى است.
بهترین دستور درباره طعام سیرکننده آن است که روز اول یکبار و روز دیگر دوبار، در صبحانه و شام تناول شود. باید اعتیاد را نیز مراعات کرد، مثلا اگر کسى که عادت داشته است روزى دوبار بخورد باین دستور عمل کند لاغر مى شود و از نیرویش مى کاهد؛ اگر ضعف هضم داشته باشد باید روزى دوبار غذا بخورد ولى هربار غذاى خود را کمتر کند. کسى که عادت دارد هر روز یکبار غذا بخورد و بخواهد عادت را تغییر دهد و روزى دوبار بخورد ناتوانى و تنبلى و سستى بدو روى مى آورد.
زلال ترین آب براى مزاج هاى معتدل آبى است که بطور طبیعى بحد اعتدال سرد باشد و یا بوسیله یخ و بطور غیر مستقیم- بویژه اگر یخ بد و ناپاکیزه باشد- سرد شده باشد. حتى اگر یخ پاک و خوب باشد صلاح نیست که آن را در داخل نوشیدنى بیاندازند، زیرا آنچه بر اثر آب شدن یخ حاصل مىشود براى پى ها، اندام هاى تنفسى و درون بدن بطور عمومى زیان بخش است و بجز اندام هاى بسیار خوندار (خونگرم)، اندامهاى دیگر یخ را تحمل نمى کنند.
بهتر آن است که نخست بر پهلوى راست و بعد بر پهلوى چپ بخوابیم که این دستور طب و شریعت است. اگر نخست بر شکم بخوابیم حرارت غریزى متوقف، جمع و تکثیر مى شود و در هضم مددکار است. خواب بر پشت بسیار بد است و بیمارى هاى نامطلوبى مانند سکته و فالج و کابوس از آثار آن است زیرا مواد دفعى را به سوى عقب مى راند و این مواد راه و مجرا را که در جلو واقع و عبارت از سوراخ بینى و کام دهان است گم مى کنند.
