اسلام و بیمارستان ها!!!(2)

اولین بیمارستان در اسلام  
ما مى توانیم بگوییم که نخستین محلى که براى نگاهدارى بیماران و درمان آنان پس از ظهور اسلام ، مخصوص ‍ گشت ،مسجد رسول اکرم (صلى الله علیه و آله ) در مدینه بود .

دکتر جواد على مى گوید : ((در مسجد رسول ، مکانى بود که بیماران و مجروحان درمان مى شدند و رسول و صحابه از بیمارانى که در آنجا بودند، تفقد به عمل مى آوردند)).⁽¹⁶¹⁾
در مباحث آینده در آنجا که از درمان مرد به وسیله زن بحث مى کنیم ، ان شاءاللّه به خیمه ((رفیده )) یا ((کعیبة بنت سعید)) که در مسجد پیامبر (صلى الله علیه و آله ) بر پا بود و در آن به مداواى مجروحان مى پرداخت ، اشاره خواهیم کرد .
و از آنچه ذکر گشت ، بطلان قول بعضى روشن مى شود که گفته اند : اوّلین بیمارستان اسلامى ، بیمارستان ((ولید بن عبدالملک )) بود.⁽¹⁶²⁾ البته شاید ((ولید)) نخستین کسى بود که به دلیل مناسب بودن وضع اقتصادى در زمانش ، به توسعه بیمارستانها اقدام ورزید .
جریمه اموى !  
((ابن قتیبه )) مى گوید : ((ابوالحسن گفته است : روزى سلیمان بن عبدالملک در میان راه مکه به عده اى جذامى برخورد و دستور داد تا آنان را آتش بزنند! و گفت : اگر خداوند خیر این قوم را مى خواست ، آنان را به چنین مرضى مبتلا نمى کرد)).⁽¹⁶³⁾ به راستى که این جریمه اى است بس سخت و غیر عادلانه که بر پیشانى هر انسان آزاده اى عرق درد و شرم مى نشاند . و شکى نیست که اعمال و افعال حکام جائر اسلام و شجره ملعونه مذکور در قرآن ، بسیار نزدیک به اعمال و افعال کسانى چون فراعنه مصر است . در حالى که رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) و ائمه اطهار : مردم را چنین امر مى فرمودند که به چنین کسانى (جذامى ) به صورتى بنگرند که موجب ناراحتى آنان نشود . و على (علیه السلام ) در عهدنامه مالک اشتر مى نویسد که او باید به امور دردمندان و ناتوانان رسیدگى کند و مواجب و رزق و روزى شان را متکفل شود چه آنان که نزدیکند و چه آنان که در نقاط دور دست مى باشند.⁽¹⁶⁴⁾
بیمارستانها در قرن اوّل و دوّم هجرى  
1 - ((ولید بن عبدالملک )) به سال 88 هجرى بیمارستانى در دمشق ساخت و اطبایى را در آن به خدمت گرفت و برایشان مقررى تعیین نمود. وى دستور داد جذامیان را قرنطینه کنند و براى آنان و نیز نابینایان مقررى تعیین کرد.⁽¹⁶⁵⁾
2 - در زمان ((رشید)) تیمارستان وجود داشته است .⁽¹⁶⁶⁾ و معلوم نیست که پیش از وى نیز تیمارستانى وجود داشته است و یا همو بوده که به تأ سیس آن اقدام نموده است ؟ بنابراین سخن ((جرجى زیدان )) که مى گوید : ((منصور)) یا کسى که پس از وى آمد، اقدام به تأ سیس تیمارستان نمود،⁽¹⁶⁷⁾ سخنى نادرست است .
3 - سپس ، ((رشید)) بیمارستان بغداد را تأ سیس کرد و زمانى که مى خواست آن را افتتاح کند، ((بختیشوع )) را از جندى شاپور فراخواند. وى در آنجا رئیس بیمارستان بود. بدو پیشنهاد کرد تا این وظیفه مهم را بر عهده گیرد، ولى او با کمال شگفتى از قبول آن سرباز زد و به اشاره چنین گفت که براى این امر، کسى دیگر را برگزیند و او نیز چنین کرد.⁽¹⁶⁸⁾
بعضى بر این باورند که این بیمارستان را نخستین بیمارستان بدانند، البته اگر بیمارستانى را که عبدالملک بنا نمود اوّلین بیمارستان ندانیم .⁽¹⁶⁹⁾
4 - ((برمکیان )) بیمارستانى به نام خود تأ سیس کردند که ((ابن دهن هندى )) متولى آن بود.⁽¹⁷⁰⁾
5 - ((طاهر بن حسین )) خطاب به فرزندش ، ((عبداللّه )) مى نویسد : ((براى بیماران مسلمان ، خانه اى بنا کن تا در آن محفوظ باشند و کسانى را برایشان به خدمت گمار که به امورشان برسند و پزشکانى که به درمان دردهایشان بپردازند)).⁽¹⁷¹⁾
6 - در بغداد، بیمارستانى بوده است مخصوص دیوانگان . این محل ، همان ((دیر هرقل )) قدیم بوده است .⁽¹⁷²⁾
بیمارستانها در قرن سوم و پس از آن  
بعضى مى گویند : ((سپس یک قرن به تمام و کمال گذشت و کسى تا آن وقت نشنید که دوباره مؤ سسه اى این چنین در پایتخت - بغداد - ساخته شود. این قرن ، همان وقتى است که پزشکان معروف بیمارستانهاى جندى شاپور به قصر خلیفه خوانده شدند. و شاید سبب ، توجهى باشد که به ((سامرا)) مبذول گشت ؛ شهرى که در نظر خلفا، پس از پایتخت ، مقام دوّم را کسب کرد)).⁽¹⁷³⁾
به هر حال ، مسلمانان قرن سوم ، توجه فراوانى به ساخت بیمارستانهاى بسیار در مناطق مختلف مبذول مى داشتند. به عنوان نمونه مى توان از موارد ذیل نام برد:
1 - بیمارستان ساخته شده به وسیله ((احمد بن طولون )) در مصر به سال 259 یا 261 هجرى که پیش از این سخن درباره اش رفت .
2 - پیش از به پایان رسیدن قرن سوم ، در مکه و مدینه ، بیمارستانهایى ساخته شد.⁽¹⁷⁴⁾
3 - سپس ((بدر مولى المعتضد)) در بغداد بیمارستانى بنا نمود.⁽¹⁷⁵⁾
4 - در سال 302 هجرى ، وزیر، على بن عیسى ، بیمارستانى دیگر بنا نمود که ((سعید بن یعقوب دمشقى )) ریاستش را همراه با بیمارستانهاى بغداد، مکه و مدینه برعهده گرفت .⁽¹⁷⁶⁾
5 - در سال 306 هجرى ((سنان بن ثابت )) بیمارستان ((السیدة )) را تأ سیس کرد و ((مقتدر))، بیمارستانى دیگر بنا نمود.⁽¹⁷⁷⁾ و گویند که همین ((سنان ))، پنج بیمارستان را در سال 304 هجرى سرپرستى مى کرده است .⁽¹⁷⁸⁾
6 - در سال 313 هجرى ((ابن الفرات ))، دشمن سیاسى ((على بن عیسى )) بیمارستانى ساخت و ریاستش را به ((ثابت بن سنان )) واگذار کرد.⁽¹⁷⁹⁾
7 - سپس ((امیر الا مراى ترکى ، ابوالحسن ))، پیش از مرگش به سال 329 هجرى بیمارستانى تأ سیس نمود و ریاستش را به دست ((سنان بن ثابت )) سپرد.⁽¹⁸⁰⁾
8 - در سال 355 هجرى ((معزّالدوله ))، بیمارستانى در بغداد تأ سیس کرد.⁽¹⁸¹⁾
9 - ((عضدالدوله )) در سال 368 هجرى بیمارستان مشهور بغداد را بنا نمود. در این بیمارستان ، 24 پزشک خدمت مى کردند که داراى تخصصهاى مختلف بودند. ریاست بیمارستان را به ترتیب ، بیش از 24 پزشک بر عهده گرفتند.⁽¹⁸²⁾
جهانگرد اندلسى ، ((ابن جبیر)) از این بیمارستان به سال 580 هجرى در بغداد دیدار کرده است . بیمارستان مذکور، همچنان به فعالیت مى پرداخته و در زمان یورش مغولان به سال 656 هجرى نیز خراب نشده است .⁽¹⁸³⁾ سپس ‍ بیمارستانهاى بسیارى در شهرها و مناطق مختلف ساخته شد ...