خواب و بیدارى‏

 قبلا در زمینه ‏هاى خواب سنگین، خواب سبک، بیدارى و بی خوابى بیاناتى کردیم و گفتیم که در حالات معینى براى پدید آمدن و از بین رفتن آنها چه باید کرد. این بحث را در طب جزئى باز ادامه خواهیم داد. در اینجا فقط بنکات زیر اکتفا مى‏ کنیم:

اگر خواب به اعتدال باشد اعمال نیروى طبیعى بخوبى انجام مى‏ گیرد، نیروى روانى مى‏ آساید و بر گوهرش مى‏ افزاید. حتى مى ‏توان گفت از آنجا که خواب سستى‏ آور است نمى‏ گذارد روح- هر روحى که باشد- بگدازد. باین جهت طعامى که در حال هضم شدن است بهتر (در خواب) هضم مى ‏شود و ناتوانى‏ هائى که بر اثر انواع تحلیل ‏رفتگى ‏ها به انسان دست داده است تلافى مى‏ گردد. تحلیل‏رفتگى ‏ها چه بر اثر خستگى و چه بر اثر جماع و یا خشم و غیره باشد جبران مى‏ گردند.

اگر خواب معتدل با اعتدال کمى و کیفى خلط ها برخورد کند، ترى‏ بخش و گرم ‏کننده است و براى پیران بسیار سودمند مى ‏باشد زیرا نمناکى را حفظ و ترمزاجى را بحال خود نگه مى ‏دارد. هم ازاین ‏روست که جالینوس فرموده است: «هر شب یک عدد کاهوى کوچک معطر مى‏ خورده است». کاهو خواب ‏آور است و معطر کردن آن براى از بین بردن سردمزاجى کاهو است. جالینوس مى‏ فرماید: «از روزى که این کار را مى ‏کنم زیاد مى‏ خوابم». منظورش این بوده است که اکنون من پیر هستم و نم بخشیدن خواب براى من خوب است. در حقیقت توصیه جالینوس براى کسانى که خواب از آنها گریزان است بهترین علاج است و اگر بعد از هضم کامل غذا استحمام کنند و آب گرم زیاد بر سر بریزند، بهترین کمکى باین علاج خواهند کرد. لیکن چاره بی خوابى را که موثرتر از روش نامبرده باشد در بحث معالجات ذکر خواهیم کرد.