معالجه گرم مزاجان

مى‏ گوئیم: کسى که حرارت مزاجش از اعتدال دور شده است چنانچه خشکى و رطوبت تن وى معتدل باشد، معلوم مى شود که حرارت بمقدار کم از اعتدال خارج شده است نه بافراط که در آن صورت مزاج خشک مى ‏شد. اگر گرمى مزاج با خشکى همراه باشد ممکن است مدت زیادى بحال خود بماند. اگر گرمى با رطوبت همراه باشد، دوام آن طول نمى‏ کشد.

گاهى رطوبت بر حرارت چیره مى‏ شود و آن را خاموش مى ‏سازد و گاهى حرارت بر رطوبت غالب مى‏ گردد و آن را مى‏ خشکاند. اگر رطوبت بر حرارت چیره گردد صاحب مزاج در اواخر سال‏هاى جوانى به حالت سلامت برمی گردد و رطوبت و حرارتش برابر مى‏ شوند؛ وقتى از جوانى گذشت و رو به سوى پیرى نهاد رطوبت غیر طبیعى زیاد مى ‏شود و حرارت کاهش مى ‏یابد.

پس مى‏گوئیم: علاج گرم‏ مزاجان دو راه دارد:

نخست اینکه آنها را بحالت اعتدال بازگردانیم. دوم اینکه به همان حال که هستند، سلامتشان نگهداریم.

در حالت نخست فقط کسانى مى ‏توانند بحالت اعتدال بازگردند که بسیار آرام و بردبار و متحمل باشند و در معالجه‏ اى که باید بتدریج صورت گیرد و مدت زیادى طول مى ‏کشد دوام یابند و شتاب نکنند. در حالت دوم این امکان وجود دارد که آنها را بوسیله تغذیه هماهنگ و مناسب با مزاج‏شان در سلامتى که دارند باقى گذاریم.

کسانى که گرم ‏مزاجند و رطوبت و خشکى را به اعتدال دارند، در آغاز کار بیشتر از دیگران بحالت سلامت نزدیک بوده‏ اند، دندان و موى آنها زودتر روئیده است، زودتر زبان باز کرده ‏اند و سخن گفته‏ اند و زودتر راه رفته‏ اند. بعدها که حرارت از حد لازم بیشتر شده، خشکى افزایش یافته است، در آنها مزاجى سوزان پیدا شده است.

در بسیارى اشخاص که زهره زیاد ایجاد مى ‏شود برنامه معالجه در اولین مرحله عمرهمان چاره و برنامه معتدل مزاجان است. اگر از اولین مرحله انتقال یافتند، چاره آنها چاره کسانى است که براى دفع ادرار و تخلیه زهره اقدام مى‏ کنند و مى‏ خواهند از همان راه مواد دفعى یعنى بطریقه قى و اسهال آنها را دفع کنند. و اگر طبیعت براى تخلیه خلط رهنمون نباشد از طرق نامعلوم دیگرى به آن کمک مى‏رسد. عمل قى با نوشیدن آب گرم زیاد، آب گرم ساده  انجام‏ پذیر است. تصفیه مزاج بوسیله داروهائى مانند بنفشه پرورده و تمر هند و شیرخشت و ترنجبین حاصل مى ‏شود.

در اشخاص گرم ‏مزاج باید ورزش سبک و غذا داراى کیموس خوب (سهل الهضم) باشد. این اشخاص ممکن است روزانه به سه بار استحمام نیاز داشته باشند. چنین کسانى باید از هر غذائى که گرمى ‏آور است دورى جویند. اگر بر اثر شست‏ وشوى بعد از غذا دچار کشیدگى و یا بندآمدگى در طرف کبد و شکم نشوند از شست ‏وشوى روى برنگردانند. لیکن اگر چنین حالتى رخ داد علاج آن با بازکننده ‏هائى مانند: افسنطین خیس شده، دواء الصبر، انیسون، بادام تلخ و اسکنجبین است و باید بعد از غذا خوردن از شست ‏وشو خوددارى کنند و بین هضم طعام اول و شروع وعده دوم طعام یعنى بین دو وعده غذا مدتى مهلت بدهند.

مقصود این است که بعد از بیدار شدن از خواب بامداد تا شست ‏وشو مهلتى باشد و باید همواره خود را با روغن اندوده کنند و آب سرد براى آنها نافع است.

صاحبان مزاج خشک در آغاز کار به همه این چاره‏ جوئى‏ ها سزاوارترند.

دارندگان مزاج گرم و تر از آنجا که براى تعفن و ریزش مواد به سوى اندام‏ها آمادگى دارند باید ورزش‏شان بسیار گدازنده و نرم باشد تا گرم نشوند. باید از حرکاتى که جوش‏هائى در اخلاط ایجاد مى ‏کنند پرهیز کنند. اکثر کسانى که در این حالت مزاجى هستند اگر با ورزش بسیار خونگرفته ‏اند باید آن را کنار بگذارند و اگر ورزش مى‏ کنند بهتر است ورزش‏شان بعد از تخلیه باشد و قبل از طعام حمام کنند و کوشش کنند که تمام مواد زائد را کاهش دهند و وقتى به موسم بهار رسیدند رگ زدن و تخلیه را براى احتیاط فراموش نکنند.